Hans
Als voorzitter van de Stichting Instandhouding Joods Erfgoed Gooi & Vechtstreek is Hans Roos een van de drijvende krachten achter de plaatsing van Struikelstenen in Hilversum. Juist de mogelijkheid om deze stenen te kunnen en mogen plaatsen is voor hem een signaal van vrijheid. Opdat de herinneringen aan ’40-‘45 nooit verloren gaan. Een niet onbelangrijke reden voor nabestaanden om deze struikelstenen te plaatsen is een de passage uit de Thora. 'Een mens is pas echt vergeten als zijn naam vergeten is'.
Stel jezelf eens voor
Ik ben Hans Roos, geboren in 1953. Sinds de jaren 70 woon ik in Hilversum. Eigenlijk ben ik hier terecht gekomen, omdat ik een baan kon krijgen, als keurmeester van vee en vlees. Daarnaast heb ik nog talloze jaren in de Hilversumse gemeenteraad gezeten. Op een mooie zondagmorgen liep ik op de Joodse begraafplaats. Ik werd aangesproken door de beheerder met de vraag of ik iets kon betekenen voor de begraafplaats. Er was behoefte aan steun voor renovatie en ook voor de instandhouding van de locatie.
Van het een kwam het ander en sindsdien ben ik betrokken bij de Stichting Instandhouding Joods Erfgoed Gooi & Vechtstreek.
In stand houden van de herinnering
Dat is de reden dat ik, sinds 1987, betrokken en bezig ben met het in stand houden van de herinneringen aan het Joodse Leven in Hilversum. Ik vind dat de herinneringen aan de gebeurtenissen van toen in stand moeten worden gehouden. Daar maak ik me hard voor, daar vecht ik voor. Dat betreft de begraafplaats, maar ook de oude synagoge aan de Laanstraat. Helaas is het ons niet gelukt om de synagoge open te houden. We hebben dit gebouw verkocht en met de opbrengst van de verkoop hebben we, samen met het bestuur van de Joodse Gemeenschap, besloten om de begraafplaats te renoveren. Eigenlijk is dat een soort missie van me geworden. Die herinneringen in stand houden en zorgen voor wat er nog over is van de Joodse gemeenschap in Hilversum, zodat haar leden op de juiste manier begraven kunnen worden.
Struikelstenen
Ja, een van de redenen dat ik de Joodse gemeenschap heb geadviseerd om ons aan te sluiten bij het struikelstenen project van Gunter Demnig, is omdat deze een mooie manier zijn om herinneringen in stand te houden. De meningen over dit project zijn verdeeld geweest. Maar uiteindelijk zijn we er toch mee begonnen en zijn de overlevenden en nabestaanden erg blij met dit initiatief. De struikelstenen zijn een manier om te herinneren, te herdenken en te kunnen respecteren. Slachtoffers van de Holocaust, of de Sjoa zoals de Joden het noemen, hebben geen graf. Dat is ongeveer het ergste wat je Joden kunt aandoen, geen graf hebben. De kracht van dit Struikelstenen project is dat het heel individueel is. Er staat een naam op, een geboortedatum én wat er met die persoon is gebeurd. En die wordt geplaatst voor het huis waar die persoon voor het laatst in vrijheid heeft geleefd. Dat maakt het voor nabestaanden heel emotioneel en tastbaar. Nabestaanden komen zelfs speciaal uit het buitenland over bij het plaatsen van de steen. Een niet onbelangrijke reden voor nabestaanden om deze struikelstenen te plaatsen is ook de passage uit de Tora. 'Een mens is pas echt vergeten als zijn naam vergeten is'.
Niet alleen voor nabestaanden, ook als signaal van vrijheid
Het is natuurlijk niet alleen voor nabestaanden deze struikelstenen. Het is ook een signaal naar de huidige en toekomstige generaties, waarbij juist vrijheid een belangrijke rol speelt. Als we niet heel zuinig zijn op onze democratische rechtsorde, dan kan het zo maar weer gebeuren. Bij jou en mij, in de straat. Het is gebeurd…en het kan morgen weer gebeuren. En bedenk goed, het is niet alleen voor Joodse slachtoffers. Gunter Demnig maakt deze stenen nog steeds, voor alle slachtoffers van het Nazi regime. Joden, Sinti, Roma, geestelijk gehandicapten, voor homo’s en lesbiennes. Sinds 2009 plaatsen we nu deze stenen en tot nu toe liggen er zo’n 400 exemplaren. Zo lang als het kan blijf ik die stenen leggen. Ik denk dat we er ongeveer zo’n 1300 kunnen leggen in Hilversum. De vraag naar de stenen is inmiddels zo groot wereldwijd dat het tegenwoordig langer duurt ook om stenen te bestellen. De makers weigeren het machinaal te doen, elke steen wordt nog steeds met de hand gemaakt.
Levenslicht monument
Stenen staan ook centraal bij het Levenslicht monument, van Daan Roosegaarde.
Hij en zijn team hebben speciaal voor dit jaar, van 75 jaar vrijheid, een monument gemaakt wat over heel Nederland zal worden geplaatst. Ook zij hebben gekozen voor stenen. Want in de Joodse herdenkingstraditie zijn stenen heel belangrijk. Maar ook bij de Roma en Sinti cultuur spelen stenen een belangrijke rol. Daan Roosegaarde en zijn team hebben deze traditie als inspiratie gebruikt om uiteindelijk 104.000 lichtgevende herdenkingsstenen (gelijk aan het aantal slachtoffers uit Nederland) te maken die symbool staan voor de impact van de Holocaust. Van 23 januari tot en met 2 februari is dit tijdelijke monument te zien op de Raadhuis vijver. Zeker de moeite waard om te gaan bekijken ook.
Vrijheid doorgeven aan een nieuwe generatie
Hoe meer stenen er komen te liggen in Hilversum, hoe meer we ook scholen willen betrekken bij het stenenproject. We hadden hier in Hilversum, voor de Tweede Wereldoorlog, de Rudelsheimstichting. Dat was een instituut op de Verdilaan voor Joodse kinderen met een geestelijke beperking. Tijdens de oorlog is dat pand opgeëist door de Duitsers en zijn alle kinderen afgevoerd en vermoord. Om dit te herdenken hebben we besloten om een monument te plaatsen van 2 kinderen met een koffer. Vlakbij deze plek is de Godelindeschool. Ze hebben toen toegezegd dit monument te adopteren. Dat is fantastisch. Zo willen we veel meer scholen betrekken. Dit jaar krijgen alle basisscholen een werkboek over de 2e wereldoorlog aangeboden van de gemeente. Ook de struikelstenen komen aan bod in dit boek. En we gaan graag langs bij de scholen om het verhaal over de stenen ook te vertellen. Het idee is om scholen uiteindelijk te vragen een aantal struikelstenen in hun buurt te adopteren en te onderhouden. Op die manier houden we de herinnering in stand, maar geven we ook weer duidelijk dat signaal af dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.
Belangrijk om vrijheid te vieren?
Ik heb de oorlog uiteindelijk niet meegemaakt. Maar toch vind ik het heel belangrijk om de herinnering aan de verschrikkelijke gebeurtenissen in stand te houden. Dit heeft ook met Hilversum te maken, is een stukje Hilversumse geschiedenis. Of je het nu leuk vindt of niet, het hoort bij het erfgoed van Hilversum. Ik vind het van belang om daar een bijdrage aan te leveren. De vrijheid om dat te doen, om die struikelstenen te kunnen leggen, dat vind ik belangrijk. Eerlijk is eerlijk, sinds de komst van Pieter Broertjes, onze Burgemeester, is er steeds meer aandacht voor onze verworven vrijheden. Er wordt nu wel ieder jaar stilgestaan bij de Februaristaking en er komen ieder jaar meer bezoekers op de dodenherdenking. Het is voor mij ontzettend belangrijk om daar bij stil te staan. Het is een van de verworvenheden die vrijheid ons biedt!
Bevrijdingsdag 2020
Als ik kan, dan ga ik 4 mei naar de dodenherdenking in Gooiland en ga ik naar het verzetsmonument in het Rosarium aan de Boomberglaan. Daar worden de kransen gelegd en 2 minuten stilte gehouden. Hier op de begraafplaats wordt verder niets georganiseerd. De joden herdenken de Sjoa (Holocaust) niet op 4 en 5 mei. Op Jom Hasjoa, de dag van de Sjoa (dinsdag 21 april 2020), herdenkt de Joodse gemeenschap de slachtoffers van de oorlog.
Vrijheid voor jou?
Een intense liefde voor het leven, met respect voor alles in dat leven.